Zangers gebruiken al enkele jaren auto-tuners om hun zangprestaties te verbeteren en om speciale effecten te bereiken. Zangeres Cher gebruikte zo’n tuner als eerste in haar Believe. (1998). Later volgden anderen zoals hiphopper Kanye West in Runaway.
Nieuw is software waarmee stemmen veranderd kunnen worden om daarmee emoties op te roepen.
Het is het resultaat van het werk van de Franse wetenschappers Pablo Arias en Jean-Julien Aucouturier. Het lukte hen met speciale software aan luisteraars een glimlach te ontlokken zonder dat die daarvoor de spreker hoefden te zien.
Met de Franse software kan meer. Je kunt er stemmen beter en realistischer mee vervormen, maar ook compleet veranderen om andere emoties bij het publiek te veroorzaken. Het is zelfs mogelijk de grootte van een mens of zijn geslacht te suggereren.
De reacties op deze vinding lijken vooral positief. Stel je eens voor als bijvoorbeeld alle telefoontjes van callcentra altijd vriendelijk klinken of vertrouwd?
Maar nu kan er nog meer. Wat te denken van de software van Sonantic. Dit kan teksten naar voorkeur vrolijk, angstig of bedroefd oplezen. Door simpelweg een script in te voeren kan elke pc iemand bellen en met de meest innemende stem een aanbod doen om naar een andere energieleverancier over te stappen. Wie de demo wil proberen klikt hier. (Naar beneden scrollen tot: “All work and no play makes Jack a dull boy”
Ook zonder software!
Ook zonder kunstmatige toevoegingen of vervormingen lukte het tot nu toe begaafde zangers, voordrachtskunstenaars en toneelspelers emoties bij hun publiek op te roepen. Het bereik daarvan ging niet veel verder dan de zaal waar ze voor optraden. Dat bereik groeide enorm met de komst van de radio. Toen bleek wat gewone stemmen van begaafde sprekers zonder gezien te worden in de juiste suggestieve entourage konden losmaken bij hun luisteraar.
The War of the Worlds
Op 30 oktober 1938 werd het Amerikaanse radio muziekprogramma Mercury Theatre on the Air plotseling onderbroken met verontrustende nieuwsberichten over een invasie van marsmannen. Het wordt vertel
d door een naamloze journalist die getuige is van de invasie.
Veel luisteraars misten of negeerden de intro van het hoorspel, waarin duidelijk werd uitgelegd dat het om een verzonnen verhaal ging. De dreiging van de aankomende Tweede Wereldoorlog maakte dat veel mensen dachten dat de nieuwsberichten echt waren.
Het hoorspel, ‘The War of the Worlds’ van H.G. Wells, veroorzaakte een massahysterie in de VS. Wie dat wil navoelen klikt hier.
De uitzending duurde slechts 60 minuten maar dat was genoeg om mensen massaal de steden te laten ontvluchten. Veel mensen meenden al de lichtflitsen van de hittestralen te zien of de zwarte rook te ruiken. Sommigen meldden dat zij de invasie met eigen ogen hadden gezien.
Uit studies bleek dat van de zes miljoen mensen die de uitzending hoorden, 1,7 miljoen dachten dat het echt was en 1,2 miljoen echt doodsbang waren. Binnen een maand verspreidde het nieuws over de paniek zich over de hele wereld en stond het in zo’n 12.500 kranten.
Het hoorspel werd later aangepast aan andere locaties uitgezonden in andere landen. Dat had soortgelijke reacties tot gevolg. In 1944 veroorzaakte het in Chili zoveel paniek dat het leger ingezet moest worden.
Op 12 februari 1949 raakten door het hoorspel in Ecuador duizenden mensen in paniek. Drie verantwoordelijk radiomedewerkers werden gearresteerd.
Ook het hoorspel dat gemaakt is van ‘Das Wasser Steigt‘ van Geno von Ohlischlaeger is leerzaam. ‘Das Wasser steigt’ werd het in December 1930 al uitgezonden maar hoorspelschrijver Josef Pelz von Felinau, bewerkte het verhaal tot het hoorspel ‘Hypnose’. Het werd op 5 juli 1945 als het eerste hoorspel in Duitsland na de Tweede Wereldoorlog, uitgezonden.
Het verhaal speelt zich af in een theater in Napels. Daar treedt de hypnotiseur Torro op. Hij suggereert zijn publiek dat door een springtij, – dat in 1898 werkelijk gebeurde de zaal met water volloopt. De zangeres Bettina raakt zo in paniek dat ze uit haar loge in een denkbeeldig vangnet wil springen. Haar vriend, Capitano Lembo, doorziet het gevaar en schiet de hypnotiseur neer.
Het hoorspel en het optreden van de hypnotiseur is niet slechts een avondje oppervlakkig vermaak maar wordt ook gezien als een beeld en parafrase van politiek en samenleving tijdens het naziregime.
Hoorspelschrijver Josef Pelz von Felinau, verwerkte ‘Het water stijgt’ tot het hoorspel ‘Hypnose’. Vermoedelijk wilde hij ermee verbeelden hoe het Duitse volk geleidelijk de oorlog ingepraat werd door de ‘hypnotiseur‘ Adolf Hitler. Aanvankelijk merkte het volks niet en nam het publiek het niet serieus dat ‘de zaal onder water’ kwam te staan. In het hoorspel grijpt de held Capitano Lembo in voordat er ongelukken gebeuren.
De charismatische en welsprekende spreker manipuleert een verzamelde samenleving met hypnotische suggesties. Het gevaar wordt ook veroorzaakt doordat de als “hysterisch” weggezette zangeres Bettina de instructies van de autoriteiten en de hypnotiseur tart en ondanks het verbod op vrouwen de mannenmaatschappij binnendringt. De hypnotiseur roept een natuurramp op die iedereen bedreigt met chaos en onheil maar belooft tegelijkertijd bevrijding.
Josef Pelz von Felinau, zelf spraakkunstenaar en hoorspelacteur geeft zijn hypnotiseur een monoloog die rijk is aan beelden, metaforische poëzie en zelfs apocalyptisch is. Hij verbeeldt de naderende zondvloed en scherpt het plot dramatisch aan, niet in de laatste plaats door een kunstzinnig gebruik van de sprekende stem en dramatische elementen zoals een countdown.
Zelfs bij luisteraars die het Duits niet machtig zijn weet de hoorspel-hypnotiseur emoties op te roepen en spanning en opwinding te veroorzaken.
In Nederland werd het verhaal ‘Het Water Stijgt’ als hoorspel op in maart 1938 en op 4 april 1941 uitgezonden. Helaas lijken die opnamen verloren te zijn gegaan. Ook de Duitse versie – als ‘Hypnose’ van 1945 is onvindbaar. Wie toch wil horen hoe ‘Das Wasser Steigt’, in 1966 – zonder software -verwerkt is tot het hoorspel ‘Hypnose’ – en hoe de Duitse hypnotiseur te werk gaat klikt hier (hypnotiseur vanaf 15e minuut)
© 2021, Johan Eland