Geconfronteerd worden met een ongeval in welke vorm dan ook is moeilijk als je slachtoffer bent, maar ook als je getuige bent. Als je getuige bent van een ongeval kan het zijn dat je op dat moment sterk met jezelf geconfronteerd wordt en de gebeurtenis kan verschillende emotionele reacties oproepen. Sommige mensen worden kalm en weten meteen wat ze moeten doen. Zeker professionals die getraind zijn om met deze situaties om te gaan zoals artsen, ambulancebroeders en ervaren EHBO’ers.
Als je niet medisch geschoold bent en voor de eerste keer een ongeval meemaakt leer je jezelf op dit punt kennen en ontdek je welke emoties er omhoogkomen. Is het angst voor wat je ziet of gaat zien? Is het ongemak omdat je niet goed weet wat je moet doen? Of blijf je van nature kalm en onderneem je meteen actie. Een van de moeilijkste zaken kan zijn om te weten wat je moet zeggen. Tijdens een EHBO cursus krijg je te horen dat weten wat je moet zeggen een van de moeilijkste zaken kan zijn.
Als je diverse websites naleest met adviezen wat je tegen een gewonde moet zeggen komt sterk naar voren dat je de waarheid moet zeggen en geen beloftes moet maken die je niet kunt waarmaken. In principe is dat natuurlijk ook zo, hier komen echter twee problemen de hoek omkijken. Allereerst kunnen de verwondingen er bijzonder ernstig uitzien, terwijl de overlevingskansen voor de betrokkene erg hoog zijn. Dan zijn er ook nog ongevallen waarbij de persoon er fysiek aan de buitenkant vrijwel onbeschadigd uitziet en kan het zo zijn dat vanwege groot inwendig letsel de overlevingskansen gering zijn. Je moet op zijn minst medisch geschoold zijn om dat te kunnen beoordelen en meestal wordt de situatie pas duidelijk na onderzoek in het ziekenhuis. Ben je zelf niet medisch geschoold dan kun je eigenlijk geen verantwoorde conclusies trekken over de ernst van de verwondingen. Welke woorden zijn dan eerlijk? Is het dan niet verstandig om woorden te kiezen die in potentie het slachtoffer emotioneel kunnen helpen?
Ten tweede dragen woorden op zichzelf en ook gezichtsuitdrukkingen een grote kracht met zich mee welke de gewonde negatief kunnen beïnvloeden, waardoor je als overbrenger van deze woorden en gezichtsuitdrukkingen ongewild de emotionele toestand van de gewonde negatief kunt beïnvloeden.
Het bekende spreekwoord dat zegt ‘hoop doet leven’ is van toepassing tijdens een ongeluk. In principe verkeert het slachtoffer van een ongeluk in een staat van ‘hypnose’ en hij/zij richt zich op de omgeving om informatie te krijgen over hoe het met hem/haar gaat en ook de vraag ‘ga ik het overleven’ kan omhoogkomen. De informatie die de persoon vanuit de omgeving krijgt wordt niet kritisch gefilterd, maar direct wordt opgenomen in het onderbewustzijn. Daarom is het voor omstanders van belang om zorgvuldig om te gaan met woorden, gebaren en gezichtsuitdrukkingen.
Dit artikel richt zich niet zozeer op alle acties en handelingen die verricht moeten worden bij een ongeval, zoals zorgen voor veiligheid van jezelf, omstanders en het slachtoffer en de handelingen die verricht kunnen worden om het slachtoffer te helpen. Medische hulp gaat natuurlijk altijd voor. Er zijn uitstekende websites en boeken over deze materie en om jezelf niet machteloos te voelen tijdens een ongeluk helpt het natuurlijk om een EHBO cursus te volgen en om regelmatig een opfriscursus te volgen.
Dit artikel gaat erover dat je bewust wordt van de kracht van je woorden, gebaren en gedragingen om daarmee een positieve bijdrage te kunnen leveren– hoe klein dat soms ook mag zijn – aan de situatie van het slachtoffer mocht je een keer met een ongeval worden geconfronteerd.
Probeer je gezichtsuitdrukking zo neutraal mogelijk te houden. Wat denk je dat het voor de emotionele toestand van de persoon in kwestie betekent als hij/zij om zich heen allemaal gezichten ziet met uitdrukkingen van afschuw, gebaren die hopeloosheid uitdrukken? Het is niet voor niets dat tijdens een ongeval de slachtoffers zo snel mogelijk afgeschermd worden van omstanders door middel van een scherm. Als dat niet beschikbaar is vraag dan de hulp in van omstanders om kijkers zoveel mogelijk op afstand te houden zodat het slachtoffer afgeschermd wordt van de woorden, gezichtsuitdrukkingen en gebaren van de omstanders.
Wees alert op de woorden die je uitspreekt. Vermijd het woord pijn. Het woord pijn is op zichzelf een triggerwoord dat bijdraagt aan de pijnervaring. In het boek Explain Pain beschrijven de artsen David Butler en Lorimer Moseley het mechanisme op grond waarvan mensen een pijnervaring beleven. Bij een fysieke beschadiging van het lichaam wordt er een alarmsignaal gezonden aan de hersenen. Er zijn negen hersengebieden die samen bepalen of er een pijnsignaal moet worden opgeroepen. Bij deze beslissing worden ook de woorden en reacties van omstanders meegewogen. Met andere woorden: als je het woord pijn uitspreekt, ben je zonder het te willen onderdeel van het mechanisme dat bepaalt of en hoe sterk een pijnsignaal moet worden opgeroepen. Je zou bijvoorbeeld kunnen vragen: Waar voel je jezelf ongemakkelijk? Kan ik iets doen om je daarbij te helpen?
Geef de persoon een uitzicht op de toekomst met bijvoorbeeld de woorden: ‘Hulp is onderweg. We helpen je hier doorheen.’ Haal de persoon mentaal weg van het ongeluk: “Ik kan me voorstellen dat je nu liever ergens anders zou willen zijn. Wat is een plaats waar je graag naar toegaat? Vertel me daarover?”
In Frankrijk en België zijn er brandweercorpsen die de brandweerlieden training geven in het gebruik van hypnose zodat ze de slachtoffers naast de fysieke handelingen kunnen helpen met woorden. De kracht van woorden kan niet genoeg benadrukt worden. De juiste woorden kunnen bijdragen aan pijn- en stressvermindering en het voor het slachtoffer gemakkelijker maken om de tijd te overbruggen totdat er professionele hulp is op de plaats van het ongeval.
Op 25 september is de eerstvolgende masterclass medische hypnose waarbij nog meer specialistische hypnosetechnieken aan bod komen die gebruikt kunnen worden voor pijnbestrijding en tijdens noodgevallen.