De diagnose kanker komt meestal onverwacht en overvalt patiënten en hun families als een schok. Wat heeft dat te betekenen? Wat gaat er nu gebeuren? Ga ik misschien dood? Hoe kan ik geholpen worden? Mensen staan vaak met hun rug tegen de muur, en langzaam aan kapselt de angst hen sterker in. Gaat men niet tegen deze angsten in, dan wordt de kwaliteit van leven negatief beïnvloed. Maar er zijn manieren om uit deze diepe put te komen en sterker te worden om de strijd met de ziekte aan te gaan.
Angst als een normale reactie
Als je geconfronteerd wordt met iets dat nieuw en onbekend is, dan is de meest normale reactie angst. Het is niet van elke dag, je wordt in een compleet nieuwe situatie geworpen net zoals het eerste rijexamen, een nieuwe baan of de geboorte van een eerste kind.
Maar de angst voor ziekte en dood van een geliefd familielid is meestal één van de grootste angsten die we zullen tegenkomen in ons leven. Vlak na de diagnose kanker is het normaal dat een gevoel van angst je overvalt – hetzij de angst voor de ziekte in het algemeen, hetzij de angst voor de dood, of de angst voor de soms pijnlijke behandelingen, het onzekere verloop van de ziekte of de angst dat de kanker na aanvankelijke genezing weer terugkomt. Hierbij dient in deze context te worden opgemerkt dat deze angst geen detecteerbare invloed heeft op het verloop van de ziekte, de genezing of de recidive (herhaling van de tumor). Indien echter de ontwikkeling van angststoornissen, paniekstoornissen of zelfs depressie verder gaat, kunnen deze factoren een sterke en vooral negatieve invloed op de kwaliteit van leven hebben.
Symptomen van angst
Het begint met een droge mond, pijn en beklemming op de borst, hartkloppingen of een lichte misselijkheid. Uiteindelijk wordt men nerveus en geïrriteerd en is het moeilijk om zich te concentreren, vaak voelt men zich uitgeput, onzeker en lijdt aan slapeloosheid en valt in een voortdurende speculatie over de toekomst totdat hierover zelfs paniek kan uitbreken. Hoewel deze symptomen niet permanent aanwezig zijn, verschijnen ze in bepaalde situaties, zoals voor, tijdens of na een onderzoek en kan het voor de betrokkene zulke dimensies aannemen dat buitenstaanders zich daar niet altijd in kunnen inleven. Veel patiënten voelen zich aan de ziekte overgeleverd hetgeen een intensivering van angsten kan veroorzaken waardoor het nog moeilijker wordt om met de ziekte om te gaan. Hoewel de angst voor kanker gerechtvaardigd is, omdat alleen al in Duitsland zo’n 500.000 mensen per jaar de diagnose gesteld krijgen en er zo’n 221.000 mensen per jaar sterven aan de gevolgen, mag angst niet het leven gaan bepalen.
Hoe men actief met de angst kan omgaan
Het is een feit dat elk persoon zich anders bezighoudt met zijn angst. Op grond van mijn eigen persoonlijke leven en ervaringen in verschillende crisissituaties, weet ik dat er geen algemene regels zijn hoe angst tegemoet getreden of overwonnen moet worden. De eerste en belangrijkste stap is echter toegeven dat je bang bent. Dan is het belangrijk om uit te vinden in welke situaties de angst naar buiten komt, welke symptomen zich voordoen en hoe zwaar het aanvoelt. Het is van bijzonder belang dat je leert praten over je angst – of het nu met familie is of met een arts. Je kunt je daardoor ontdoen van de zwaarste lading van de angst en het helpt ook om vastzittende percepties met betrekking tot de angst los te maken. Veel patiënten met kanker maken zich zorgen over familie en vrienden over hoe ze het bericht opnemen en verwerken. Daarom is het beter om contact op te nemen met de betrokken mensen en met hen te praten over de toekomst. Velen zien dit als een begripvolle ondersteuning, die op zijn beurt kan leiden tot minder angst. Een andere mogelijkheid is om gevoelens uit te drukken. Tegelijkertijd met de angst ontstaat vaak ook boosheid, die zonder “veiligheidsklep” snel tot ernstiger problemen zoals depressie kan leiden. Om het te verzachten, kun je je concentreren op een hobby, op zoek gaan naar nieuwe activiteiten of genieten van rustige momenten die balans kunnen terugbrengen. Dat kan gaan om schilderen, diverse sportieve activiteiten, knutselen of gewoon luisteren naar je favoriete muziek. Dat brengt ontspanning en zorgt er voor dat er wat afstand genomen wordt van de ziekte. Aangename ervaringen moeten zoveel mogelijk naar de voorgrond worden gebracht, waarbij uiteraard die ervaringen horen die je gelukkig maken, zoals tijd doorbrengen met familie en vrienden.
Een andere en soms zeer belangrijke manier om te kunnen omgaan met angst is het contact met andere patiënten. Ervaringen kunnen in veel situaties van groot belang zijn- angsten kunnen worden verlicht, andere behandelingsopties kunnen worden verkend waaraan niet is gedacht, of gevoelens die met anderen moeilijk te delen zijn, kunnen met lotgenoten worden gedeeld. Verder is het voor veel patiënten belangrijk om goed geïnformeerd te zijn over de ziekte. De kennis overnieuwe onderzoeken, methoden, feiten en cijfers kan eveneens angst. Bij een volgende afspraak met de arts kan men deze informatie uitwisselen of andere mogelijkheden bespreken – hetzij vóór, tijdens of na de diagnose. De meeste patiënten die hun ziekte hebben overleefd zijn zelfs jaren later nog steeds op de hoogte van nieuwe therapieën, voedingstips, medicijnen, homeopathische of alternatieve oplossingen. Het goed geïnformeerd zijn kalmeert de ziel en creëert in de betrokken persoon een innerlijke kalmte waarmee het mogelijk is om de angst te bestrijden.
Kanker is nog steeds een van de ergste en meest onvoorspelbare ziekten, maar je kan of moet je ogen er niet voor sluiten. Als je toelaat dat angst de controle neemt over je leven en ziekte, dan kan dat onverwachte gevolgen hebben. Daarom moet je opstaan, schud het stof van je kleding en maak je klaar voor de verdere en waarschijnlijk harde weg. En hoewel er veel stenen op je weg worden gelegd, moet je altijd onthouden: Je bent niet alleen!
Dit bericht is met toestemming van Dr. Norbert Preetz overgenomen en vertaald in het Nederlands