Medische hypnose toepassen

Mag je als verpleegkundige, arts of andere zorgverlener medische hypnose toepassen? Deze vraag hoor ik regelmatig in trainingen. Het antwoord is verrassend: je bent al aan het hypnotiseren, elke dag opnieuw. De vraag is alleen of je dit bewust of onbewust doet.

Een arts vertelde me eens: “Alle dokters zijn in feite hypnotiseur, het is jammer dat ze dat alleen niet beseffen.”

Deze uitspraak snijdt hout. Want iedere keer dat een zorgverlener iets zegt – zeker iemand met autoriteit zoals een arts – kan die boodschap rechtstreeks binnenkomen, zonder dat de patiënt er kritisch over nadenkt. Dat is de kern van hoe hypnose werkt.

In de zorgwereld, waar we gewend zijn te werken binnen de kaders van de wet BIG en strakke protocollen, leeft de vraag: “Mag ik als zorgverlener eigenlijk wel medische hypnose toepassen? Of is dat voorbehouden aan artsen en psychologen?”

Het is een begrijpelijke vraag, maar wel eentje die voortkomt uit een bepaald beeld van wat hypnose is. Als we kijken naar de functionele werking van medische hypnose, blijkt die vraag vaak niet de juiste te zijn.

De definitie: Het mechanisme voorbij de mystiek

Om te bepalen wie medische hypnose mag toepassen, moeten we eerst definiëren wat het is. Een van de meest bruikbare definities komt van Dave Elman:

“Hypnose is het passeren van de kritische factor van het bewustzijn en het vestigen van aanvaardbare selectieve ideeën en gedachten.”

Deze definitie is interessant omdat hij zich richt op het proces (het passeren van de kritische factor) en niet zozeer op een staat van diepe ontspanning of ‘weg zijn’. Dit staat in contrast met definities die zich puur richten op trance. Elman’s benadering maakt het toepasbaar: het is een mechanisme om een boodschap daar te krijgen waar hij effect heeft.

Wat is de kritische factor?

De ‘kritische factor’ fungeert als een filter tussen ons bewuste denken en ons onbewuste systeem. Zie het als een beveiliger die informatie controleert: “Klopt dit met wat ik al weet? Is dit logisch?”

Deze poort kan echter op verschillende manieren worden opengezet. Hypnose is daar één methode voor, maar het gebeurt ook spontaan in de zorgpraktijk:

• Autoriteit: De status van een zorgverlener (zeker een arts in een witte jas) zorgt er vaak voor dat de kritische factor wordt gepasseerd. Wat de dokter zegt, passeert gemakkelijker de kritische factor. Dat kan behulpzaam zijn als het een placebo-effect oproept, maar kan ook negatief uitwerken als het een nocebo-effect oproept.
• Angst: Bij hevige angst of stress vermindert ons kritisch vermogen aanzienlijk. De ‘beveiliger’ is minder alert of zelfs afwezig, waardoor suggesties direct binnenkomen. Dit is een risico (negatieve suggesties komen hard binnen), maar ook een kans voor geruststelling.

Belangrijk hierbij is de nuance uit de definitie: een suggestie moet wel aanvaardbaar zijn. Zelfs als de kritische factor door autoriteit, angst of hypnose is omzeild, zal een suggestie die fundamenteel tegen iemands normen of veiligheidsgevoel ingaat, niet zomaar geaccepteerd worden.

Van onbewust onbekwaam naar bewust bekwaam

Is de vraag “Wie mag medische hypnose toepassen?” eigenlijk wel de juiste? Misschien moeten we een andere vraag stellen: “Ben ik me bewust van de impact van mijn woorden?”

Iedere zorgverlener communiceert, de hele dag door. We doen dit vaak op de automatische piloot. Maar woorden hebben een veel grotere reikwijdte dan we ons realiseren. Ze landen niet alleen in de oren, maar hebben een direct, meetbaar effect op het brein en de fysiologie van de patiënt.

Het wetenschappelijke effect van woorden: Placebo en Nocebo

In de medische wetenschap is inmiddels bekend dat verwachtingen de uitkomst van een behandeling beïnvloeden. Dit werkt twee kanten op:

• Placebo-effect: Door positieve verwachtingen en vertrouwen maakt het brein lichaamseigen stoffen aan (zoals endorfines en dopamine) die pijn dempen en genezing bevorderen.
• Nocebo-effect: Door negatieve verwachtingen of angstwekkende taal (bijv. “Dit gaat even pijn doen”) wordt de pijnmatrix in het brein geactiveerd. De patiënt voelt daadwerkelijk meer pijn en stress, puur door de suggestie.

Als we niet getraind zijn in deze mechanismen, communiceren we vaak onbewust onbekwaam. We gebruiken goedbedoelde waarschuwingen die onbedoeld een nocebo-effect oproepen.

Wanneer je leert medische hypnose toepassen, schakel je over naar bewust bekwaam communiceren. Je leert taal en taalstructuren strategisch in te zetten om het placebo-effect te versterken en nocebo te vermijden.

De vraag is dus niet zozeer “Mag ik medische hypnose toepassen?”, maar “Mag ik het aan het toeval overlaten welke suggesties ik mijn patiënt meegeef?”

Hoe medische hypnose toepassen: Van diepe trance tot waakhypnose

Bij de toepassing in de praktijk is het belangrijk onderscheid te maken tussen twee vormen:

1. Formele hypnose (Trance)

Hierbij wordt een patiënt via een inductie in een duidelijke staat van focus en ontspanning gebracht. Dit is een interventie die vaak wordt ingezet voor specifieke behandelingen zoals pijnbestrijding, angstreductie of voorbereiding op medische ingrepen.

Wil je formele medische hypnose toepassen? Dan geldt: zorg dat je bekwaam bent en dat het ondersteund wordt door je leidinggevende en de organisatie. Maak afspraken over de kaders waarbinnen je dit toepast.

2. Waakhypnose (Conversationele hypnose)

Dit vindt plaats tijdens het gewone gesprek. De patiënt is wakker en alert, maar jij gebruikt specifieke technieken om de kritische factor te passeren. Dit valt onder communicatie en is voor iedere zorgverlener direct toepasbaar.

Waakhypnose toepassen vraagt geen formele setting of diepe trance. Het is een manier van communiceren die je elke dag kunt gebruiken bij reguliere patiëntencontacten.

Medische hypnose toepassen: Leerbaar voor iedere professional

Of het nu gaat om subtiele MindTalk® technieken aan het bed of formele medische hypnose sessies: dit zijn geen aangeboren gaven, maar concrete vaardigheden.

Deze technieken kunnen geleerd worden. Door te begrijpen hoe je de kritische factor passeert en taal bewust in te zetten, kan elke zorgprofessional – van arts tot verpleegkundige – het verschil maken in de beleving van de patiënt. Dat leer je bij ons via de MindTalk® medische communicatie opleiding. 

Medische hypnose toepassen betekent in essentie: bewust worden van de hypnotische kracht die je als zorgverlener al bezit, en deze gericht inzetten voor het welzijn van je patiënten. Dat leer je bij ons via de Medische Hypnose Opleiding HypnoMed.

Verder lezen

Medische hypnose wetenschappelijk bewezen
Medische hypnose voor zorgprofessionals
Incompany medische hypnose opleiding
White paper medische hypnose